Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 10 của Mỹ đã tăng 0,9% so với tháng 9/2021 và tăng 6,2% so với cùng kỳ năm trước. Đây là tỷ lệ lạm phát hàng năm cao nhất của quốc gia này kể từ tháng 1/1990.

Theo Cục Thống kê, Bộ Lao động Mỹ, lạm phát tăng là do mức tăng giá hàng tháng của tất cả các mặt hàng được điều chỉnh theo mùa, nhưng chủ yếu do đà tăng của giá năng lượng, nhà ở, thực phẩm, xe hơi và xe tải. Giá năng lượng tăng ở mức "đáng kinh ngạc" 4,8% trong tháng 10 vừa qua, trong khi giá thực phẩm tăng 0,9%.

Trước đó, trong thông cáo sau cuộc họp Ủy ban Thị trường mở đầu tháng 11, ông Jerome Powell, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cho rằng, lý do chính khiến giá cả tăng mạnh là nguồn cung bị tắc nghẽn và vì thế, lạm phát sẽ chỉ là tạm thời.

Tuy nhiên, có một lý do sâu xa hơn để lý giải cho câu chuyện lạm phát của Mỹ, đó là sự tập trung quá mức của nền kinh tế nước này vào tay một số tập đoàn lớn. Khi chiếm một thị phần đủ lớn, các tập đoàn này có khả năng thao túng giá cả. Nhìn theo cách này, vấn đề cơ bản không phải là lạm phát mà là thiếu sự cạnh tranh. Các công ty chỉ đang lấy lạm phát ra làm cái cớ, để tăng giá các mặt hàng của mình và tạo ra lợi nhuận béo bở hơn.

Ví dụ, hồi tháng 4/2021, Tập đoàn Procter & Gamble (P&G) thông báo họ sẽ bắt đầu tính phí nhiều hơn đối với các mặt hàng có nhu cầu tiêu dùng lớn, từ tã giấy đến giấy vệ sinh, với lý do “chi phí nguyên liệu thô như nhựa và bột giấy tăng cao và chi phí vận chuyển hàng hóa cao hơn”.

Nhưng P&G đang kiếm được lợi nhuận khổng lồ. Trong quý III, công ty này đã báo cáo mức tăng trưởng lợi nhuận lên tới 24,7% so với cùng kỳ năm 2020. P&G thậm chí đã chi 3 tỷ USD trong quý để mua cổ phiếu quỹ.

Sở dĩ P&G có thể tăng giá và kiếm được nhiều tiền hơn bởi công ty này hầu như không gặp phải sự cạnh tranh nào trên thị trường.

Thị phần tã giấy của Mỹ được kiểm soát bởi chỉ hai công ty - P&G và Kimberly-Clark nên họ có thể dễ dàng điều phối về giá cả. Không phải ngẫu nhiên mà Kimberly-Clark thông báo tăng giá tương tự như P&G vào cùng thời điểm P&G đưa ra thông báo tăng giá.

Tương tự, vào tháng 4 năm nay, PepsiCo thông báo sẽ tăng giá bán các đồ uống giải khát, đổ lỗi cho “chi phí cao hơn đối với một số nguyên liệu, vận chuyển và nhân công”. Trong khi đó, công ty này ghi nhận 3 tỷ USD lợi nhuận trong 9 tháng đầu năm. Coca-Cola cũng thông báo tăng giá cùng thời điểm với Pepsi và có mức tăng trưởng lợi nhuận lên tới 28,9% trong quý III.

Có thể thấy, một mô hình tương tự trong giá năng lượng. Các chuyên gia trong ngành cho biết các công ty dầu khí đã kiếm được nhiều tiền hơn khi để giá dầu tăng cao trước khi tăng cường thêm nguồn cung. Các công ty năng lượng làm được điều này bởi vì các nhà sản xuất dầu và khí đốt lớn không hoạt động trong một thị trường cạnh tranh. Họ có thể thao túng nguồn cung bằng cách phối hợp với nhau.

Kể từ những năm 1980, khi chính phủ Mỹ từ bỏ việc thực thi chống độc quyền, 2/3 tổng số các ngành công nghiệp của Mỹ đã trở nên "cô đọng" hơn.

Chính phủ Mỹ đã “bật đèn xanh” cho việc hợp nhất Phố Wall thành 5 ngân hàng khổng lồ, trong đó JP Morgan là ngân hàng lớn nhất, hay việc thu số hãng hàng không từ con số 12 vào năm 1980 thành 4 hãng ngày nay, hiện kiểm soát 80% thị phần nội địa.

Tập đoàn Boeing và McDonnell Douglas cũng đã hợp nhất, khiến Mỹ chỉ còn lại một nhà sản xuất máy bay dân dụng lớn: Boeing.

Một số ít các công ty dược đang kiểm soát ngành công nghiệp dược phẩm Mỹ có thể kể đến Pfizer, Eli Lilly, Johnson & Johnson, Bristol-Myers Squibb và Merck. Tất cả điều này cho phép các công ty có thị phần đủ lớn để có thể thao túng giá.

Fed đã ra thông điệp rằng họ sẽ không tăng lãi suất trong thời điểm hiện tại, tin rằng lạm phát đang được thúc đẩy bởi sự tắc nghẽn nguồn cung tạm thời. Trong khi đó, Chính phủ Mỹ đang tham vấn các tập đoàn công nghiệp dầu khí trong nỗ lực ngăn chặn giá khí đốt tăng và tìm cách tháo gỡ các nút thắt trong chuỗi cung ứng hàng hóa.

Nhưng những điều này không giải quyết được cốt lõi của vấn đề, trong đó lạm phát về giá cả là một biểu hiện của việc nền kinh tế Mỹ đang phụ thuộc vào số ít các tập đoàn lớn, có đủ quyền lực để thao túng giá và tăng lợi nhuận. Vấn đề này chỉ có thể được giải quyết một cách: sử dụng tích cực luật chống độc quyền.

theo traderhub.vn